Chế độ đa thê là thực tế ở một số nước
Trung và Tây Phi | Ảnh minh họa © Rod Waddington/Flickr/CC BY-SA 2.0
“Luật
liên văn hóa” là chủ đề của hội nghị bàn tròn được
tổ chức vào ngày 22 tháng 11 năm 2024 tại Đại học Ludwig-Maximilian ở Munich.
Tạp chí trực tuyến NomoK@non về tôn
giáo và luật pháp của trường đại học tổ chức sự kiện này.
Trong một tranh luận gần đây tại Đại học
Munich, Đức, giáo sư người Trung Phi Nike Onongo đã nêu lên các giải pháp mục
vụ cho chế độ đa thê. Một thách thức với tính cách phổ quát của Giáo hội, khi
giáo luật gắn liền với văn hóa và thần học châu Âu.
Vấn đề này là trọng tâm của Giáo hội Công
giáo ngày nay: làm thế nào với thể chế Giáo hội độc đáo, với luật phổ quát của
Giáo hội có thể tính đến sự đa dạng của các tình huống trên thế giới? Vấn đề đa
văn hóa này đã được thể hiện rõ trong Thượng Hội đồng về Tính đồng
nghị họp ở Rôma tháng 10 năm 2024. Tại đây phụ nữ châu Âu đụng
phải các vấn đề của các đại diện Châu Phi, Châu Á có các chủ đề và cách tranh
luận khác nhau.
Một thần học Công giáo bám rễ ở
Châu Âu
Hai chuyên gia đã thảo luận vấn đề này ở
Munich: Giáo sư Matthias Pulte (Đại học Johannis-Gutenberg ở Mainz) và giáo sư
Nike Ongono (Đại học Ludwig-Maximilian ở Munich). Giáo sư Pulte là người am
hiểu luật truyền giáo, được phát triển vào đầu thời hiện đại với các lãnh thổ
thuộc địa. Giáo sư Ongono từ Cộng hòa Trung Phi, là giáo sư về quản trị toàn
cầu của Giáo hội.
Cả hai đồng ý thần học Công giáo, đặc biệt
là giáo luật gắn bó sâu sắc với văn hóa Châu Âu. Trên thực tế, giáo luật có
trước tiên là giáo luật La Mã, sau đó là giáo luật Đức. Vấn đề này chưa được
xem là vấn đề chừng nào các giáo sĩ vẫn đến từ Châu Âu. Nhưng ngày nay, các
Giáo hội ở Nam Mỹ, Châu Phi và Châu Á đã tự trị và đang phát triển các phương
pháp của riêng mình.
Chế độ đa thê, một thực tế ở
Châu Phi
Giáo sư Nike Ongono dùng thuật ngữ “Gia
đình Thiên Chúa” khi đề cập đến giáo hội học Châu Phi, trong đó đại
gia đình Châu Phi là kiểu mẫu, “gia đình” theo nghĩa này bao gồm toàn thế giới.
Vai trò của nam giới và phụ nữ đã được xác định trước; người Trung Phi nói: hôn
nhân phải được bảo vệ để chống lại chủ nghĩa tiêu thụ và chủ nghĩa cá nhân, hôn
nhân là nền tảng của đại gia đình. Giáo sư Ongono nhấn mạnh, gia đình là nơi
truyền giáo đầu tiên, nơi trẻ em đóng một vai trò đặc biệt. Đây là điểm khác biệt
vì Châu Âu ngày càng ít sinh sản.
“Ví dụ về chế độ đa thê minh
họa toàn bộ vấn đề về mối quan hệ giữa giáo luật phổ quát và sự đa dạng của các
nền văn hóa”
Nhưng cấu trúc gia đình gì? Giáo sư Ongono
lưu ý, chế độ đa thê, hôn nhân của một người đàn ông với nhiều phụ nữ, là một
phần của văn hóa ở Tây và Trung Phi. Giáo sư Pulte lưu ý: “Đây là hình thức gia
đình không phù hợp với giáo luật. Vì hôn nhân của một phụ nữ và một người đàn
ông không chỉ được thiết lập về mặt pháp lý mà còn về mặt thần học, giáo sư
thấy khó có chỗ nào để du di trong vấn đề này.” Giáo sư Ongono nhấn mạnh chế độ
đa thê là một thực tế, cần phát triển các giải pháp mục vụ phù hợp.
Có điểm nào để thích ứng với
giáo luật?
Giáo sư Burkhard Berkmann, biên tập viên
của NomoK@non và
người tổ chức sự kiện đặt câu hỏi, liệu “ý tưởng về việc điều chỉnh giáo luật
có phải là một hình thức mạo danh hay không”. Và một câu hỏi nhức nhối khác:
lập trường của Giáo hội như thế nào trước các văn hóa không biết hoặc không
chấp nhận sự bình đẳng nam nữ? Chẳng hạn ở Châu Phi, trên thực tế không có
chuyện một phụ nữ có thể lấy nhiều ông.
Chế độ đa thê minh họa toàn bộ vấn đề về
mối quan hệ giữa giáo luật phổ quát và sự đa dạng của các nền văn hóa. Chắc
chắn, giáo luật (một phần) linh hoạt và ngày nay giáo luật đã thừa nhận khả
năng uyển chuyển của các giáo phận. Nhưng hầu hết các giám mục – các chuyên gia
giáo luật có mặt tại bàn tròn đều đồng ý về điểm này – hoàn toàn không khai
thác các khả năng này. Bất kỳ cuộc nói chuyện nào về sự uyển chuyển và cách giải
thích luật nào cũng không được quên luật pháp và các điều kiện địa phương
thường khó dung hòa – một thực tế cũng áp dụng cho Châu Âu.
Bắt đầu một cuộc đối thoại
Điểm cần nhắc đến, Giáo hội đến để mang
Chúa Kitô đến chứ không phải mang một văn hóa hay một sắc tộc đến. Người Châu
Âu trước tiên phải nhận thấy hiện nay giáo luật và thần học gắn liền chặt chẽ
với nền văn hóa của họ như thế nào. Chính cuộc đối thoại này đã làm cho cuộc
thảo luận giữa các chuyên gia ở Munich có thể bắt đầu. Những người tham gia hy
vọng sợi dây đối thoại sẽ không bị đứt đoạn. Để kết luận, giáo sư Burkhard
Bergmann trích dẫn Phúc âm Thánh Mát-thêu “vì sao chúng ta thấy rác nơi người
anh em, mà không thấy cái xà trong mắt mình?”
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
Nguồn: phanxico.vn